lekcje‎ > ‎

7. zaimki

Wszystkie zaimki odmieniają się jak rzeczowniki w trzech rodzajach. Na szczęście, istnieją tylko dwa wzory  deklinacji : miękka (-ego,-emu, ...) i twarda (-ogo,-omu, ...) dla wszystkich zaimków wyjątkiem zaimków osobowych. Jeszcze lepsza wiadomością jest to, że ten sam wzór stosowany jest również dla przymiotników. Proszę spróbować znaleźć je w  naszych tabelach gramatycznych  i się ich nauczyć Należy pamiętać, te pomocne informacje :
  1. Końcówki są podzielone na trzy rodzaje tylko w liczbie pojedynczej. W liczbie mnogiej (i podwójne) są takie same dla wszystkich rodzajów.

  2. Męskie końcówki biernika w liczbie pojedynczej występują wg modelu dla żywotnych (biernik = dopełniacz) i nieżywotnych (biernik = mianownik) paradygmatu deklinacji rzeczowników. (e.g. togo = biernik ożywione, toj = biernik nieożywione zaimka toj = ten)

  3. Pomiędzy końcówkami twardymi i miękkimi występują symetrie:
    • Samogłoska -o- w twardym zakończeniu koresponduje z samogłoską -e- w miękkim (eg. -omu ↔ -emu).
    • Samogłoska -ie-  w twardym zakończeniu koresponduje z samogłoską -i- w miękkim (eg. -ieh -ih).

zaimki osobowe

 mianownik  
 ja
   ja  ty  ty 
-
   my  my  vy  wy
 dopełniacz mne
 mnie tebe
 ciebie  sebe  siebie nas
 nas vas
was 
 celownik mnie
 mnie, mi tebie
 tobie, ci sebie
 sobie nam
 nam vam
 wam
 biernik mne
 mnie tebe
 ciebie sebe
 siebie nas
 nas vas
 was
 wołacz ja
  ty

-
  my

vy

 miejscownik mnie
 mnie tebie
 tobie sebie
 sobie nas
 nas vas
 was
 narzędnikmnoj
 mną teboj
 tobą seboj
 sobą nami
 nami vami
 wami

  1. Zaimek ty=ty jest używany w liczbie pojedynczej, zaimek vy=wy jest używany w liczbie mnogiej albo jako zwrot grzecznościowy w stosunku do jednej osoby.

  2. Możliwe jest opcjonalne używanie krótkich form mnie=mi, tebie=ti, sebie=si oraz sebe=se.

  3. Zaimek sebe, sebie, seboj jest podmiotem w zdaniu. Oczywiste jest, że zaimek ten nie występuje w mianowniku.
    przykład: Pišu sebe do knigy.Wpisuję się (siebie) do książki .   Pišeme sebe do knigy.Wpisujmy się (siebie) do książki .


twardy wzór - zaimek wskazujący toj, ta, to = ten, ta, to



 męski
 żeński  nijaki  l. mnoga
 mianownik
 t-oj  t-a  t-o  t-i
 dopełniacz  t-ogo  t-oj  t-ogo  t-ieh
 celownik  t-omu  t-oj  t-omu  t-iem
 biernik  t-ogo, t-oj
 t-u  t-o  t-e
 wołacz  t-oj
 t-a
 t-e
 t-i
 miejscownik  t-om  t-oj  t-om  t-ieh
 narzędnik  t-iem  t-oj  t-iem  t-iemi

Pamiętaj, że te zaimki mają popularne derywaty tutoj, tuta, tuto = ten, ta, to (tutaj blisko), tamtoj, tamta, tamto = tamten, tamta, tamto (tam dalej).


miękka odmiana  - zaimek sej, sa, se = toj, ta, to


 męski
 żeński  nijaki  l. mnoga
 mianownik
 s-ej  s-a  s-e  s-i
 dopełniacz  s-ego  s-ej  s-ego  s-ih
 celownik  s-emu  s-ej  s-emu  s-im
 biernik  s-ego,s-ej
 s-u  s-e  s-e
 wołacz  s-ej
 s-a
 s-e
 s-i
 miejscownik  s-em  s-ej  s-em  s-ih
 narzędnik  s-im  s-ej  s-im  s-imi

Zaimek sej, sa, se jest rzadko używaną alternatywą do zaimka wskazującego  toj, ta, to. Ale pamiętaj, że ma często występujący pochodną: vsej, vsa, vse (vsego, vsemu, ...) = wszyscy, ktoś.  Ponadto, jest też kilka słów z wykorzystaniem tego zaimka, takich jak : vsej + mir (świat) = vsejmir (wszechświat, kosmos).


miękka odmiana  - zaimki on, ona, ono, oni 


 męski
 żeński  nijaki  l. mnoga
 mianownik 
 on  on-a  on-o  on-i
 dopełniacz  (n)j-ego  (n)j-ej  (n)j-ego  (n)j-ih
 celownik  (n)j-emu  (n)j-ej  (n)j-emu  (n)j-im
 biernik  (n)j-ego
 (n)j-u  (n)j-e  (n)j-e
 wołacz  -
 -
 -
 -
 miejscownik  (n)j-em  (n)j-ej  (n)j-em  (n)j-ih
 narzędnik  (n)j-im  (n)j-ej  (n)j-im  (n)j-imi

  1. Jeśli ten zaimek jest używany z przyimkiem, musimy dodać n-na początku.

    Przykład: daj jemu (C) = daj mu, idu k njemu (C) = idę do niego, vidim ju (B) = widzę ją, tuto jest za nju (B) = to jest dla niej.

  2. Nie ma potrzeby dodawać zaimki osobowe (ja, ty, on, ona, ono, my, vy, oni) do czasowników. Czasowniki same realizują  informację o osobie za pośrednictwem osobistych zakończeń. Styl ten znany jest również z języków romańskich.

    przykład: čitaju = (ja) czytam, čitaje = (on) czyta, čitajeme = (my) czytamy, čitajut = (oni) czytają...


zaimki dzierżawcze moj = mój, tvoj = twój, naš = nasz, vaš = wasz

Te zaimki są używane we wszystkich trzech rodzajach i odmieniane wg wzoru miękkiego.


 męski 
 żeński  nijaki  l. mnoga
 mianownik
 moj  moj-a  moj-e  moj-i
 dopełniacz  moj-ego  moj-ej  moj-ego  moj-ih
 celownik  moj-emu  moj-ej  moj-emu  moj-im
 biernik  moj-ego
 moj-u  moj-e  moj-e
 wołacz  moj
 moj-a
 moj-e
 moj-i
 miejscownik  moj-em  moj-ej  moj-em  moj-ih
 narzędnik  moj-im  moj-ej  moj-im  moj-imi

Podobnie jak moj, moja, moje, moji = "mój, moja, moje, moi" odmienia się tvoj, tvoja, tvoje, tvoji = "twój,twoja, twoje, twoi" oraz 
svoj, svoja, svoje, svoji.



 męski 
 żeński  nijaki  l. mnoga
 nominative
 naš  naš-a  naš-e  naš-i
 genitive  naš-ego  naš-ej  naš-ego  naš-ih
 dative  naš-emu  naš-ej  naš-emu  naš-im
 accusative  naš-ego
 naš-u  naš-e  naš-e
 vocative  naš
 naš-a
 naš-e
 naš-i
 locative  naš-em  naš-ej  naš-em  naš-ih
 instrumental  naš-im  naš-ej  naš-im  naš-imi

Oczywiście podobnie odmieniają się naš, naša, naše, naši = "nasz, nasza, nasze, nasi" oraz vaš, vaša, vaše, vaši = "wasz, wasza, wasze, wasi)".


zaimki dzierżawcze jego, jej, jego, jih 

Zauważ, że te zaimki są identyczne z dopełniaczem zaimków on, ona, ono, oni. To oznacza, że nie zmieniają się bez względu na odmianę podmiotu.


Przykład: jego dobra žena

 mianownik 
 jego dobra žena
 dopełniacz 
 jego dobrej ženy
 celownik 
 jego dobrej ženie
 biernik 
 jego dobru ženu
 wołacz 
 jego dobra ženo!
 miejscownik 
 jego dobrej ženie 
 narzędnik  
 jego dobrej ženoj 


zaimki pytające kto, ktory = kto, który;  što, kaky = co, jaki

Proszę pamiętać, że zaimki kto? = "kto?", što? albo čo? = "co?" są używane na pozycji rzeczownika, a zaimki ktory? = "kto?, który?", kaky? (albo jaky?) = "co?, jakiego rodzaju?" są używane na pozycji przymiotnika. Ale semantycznie nie ma różnicy pomiędzy kto? i ktory? oraz pomiędzy što? i kaky
?

Przykłady:

Kto jest doma? = Kto jest w domu? (kto = podmiot zdania w mianowniku, na pozycji rzeczownika)

Što tu dielaješ? = Co tu robisz? (što = przedmiot zdania w bierniku, na pozycji rzeczownika)

Ktory student tamo sedi? = Który student tam siedzi? (ktory = "który" jest dodany do rzeczownika student jako przymiotnik)

Kake jest ime tvojego prijatela? = Jakie jest imię twojego przyjaciela?
(kaky = "jaki, jakiego rodzaju" jest dodany do rzeczownika prijatel jako przymiotnik)


Pamiętaj, że kto jest odmieniany wg twardego wzorca dla rzeczowników żywotnych (A = G), što jest odmieniane wg miękkiego wzorca dla nieżywotnych (A = N). Mają one jedną formę dla wszystkich trzech rodzajów:

 mianownik 
 kto 
 što        kto co
 dopełniacz  kogo 
 čego      kogo czego
 celownik  komu 
 čemu     komu czemu
 biernik 
 kogo  što         kogo co
 wołacz 
 -  -
 miejscownik 
 kom
 čem         kim czym
 narzędnik  
 kiem  čim          kim czym

ktory, ktora, ktore, ktori and jaky, jaka, jake, jaki są odmieniane wg miękkiego wzorca, jak zwykłe przymiotniki (e.g. jakego, jakemu, jakej, ...).


pytajny zaimek koj = który

Pytajny zaimek koj, koja, koje = który jest identyczny z zaimkiem ktory, ktora, ktore (e.g. jest używany na pozycji przymiotnika
). Ten zaimek odmienia się w podobny sposób, jak zaimek dzierżawczy moj oraz tvoj = "mój oraz twój"wg miękkiego wzorca.


 męski 
 żeński  nijaki  l. mnoga
 mianownik 
 koj  koj-a  koj-e  koj-i
 dopełniacz  koj-ego  koj-ej  koj-ego  koj-ih
 celownik  koj-emu  koj-ej  koj-emu  koj-im
 biernik  koj-ego
 koj-u  koj-e  koj-e
 wołacz  koj  koj-a
 koj-e
 koj-i
 miejscownik  koj-em  koj-ej  koj-em  koj-ih
 narzędnik  koj-im  koj-ej  koj-im  koj-imi

Pamiętaj, że zaimek koj, koja, koje jest częściej używany w południowosłowiańskich językach,  identyczny zaimek ktory, ktora, ktore jest częściej używany w zachodnio- i wschodniosłowiańskich językach. Te zaimki (e.g. koj, ... i ktory, ...) są odmieniane we wszystkich trzech rodzajach i przez wszystkie przypadki jak przymiotniki.

przykłady:

Koj student tamo sedi? = Który student tam siedzi? (ktory = koj = "który" jest dodany do rzeczownika student jako przymiotnik).


pytajne zaimki kogo, čego = czyj, czyja, czyje, czyi

Zauważ, że ten zaimek jest identyczny z dopełniaczem zaimka kto = kto, što = co. To oznacza, że pozostają niezmienne mimo odmiany podmiotu.

przykład:

Kogo jest tuto auto? = Czyje jest to auto?


zaimki pytajne i odpowiedzi 


It is possible to create several pronouns using prefixes to the interrogative pronouns. Learn them from this table. The same prefixes (e.g. t-, in-, ni-, nie-, vse-, ...) are used at numerals and adverbs as well.

 k-version (główne)
 j-wersja (opcjonalne) 
 kaky? 
 jaki?, który  jaky? 
 jaki?, który   
 taky  this, such a
 taky  this, such a
 ovaky  this, such a (roughly)
 ovaky  this, such a (roughly)
 onaky  this, such a (distantly)  onaky  this, such a (distantly)
 inaky  other one  inaky  other one
 nikaky  nobody   nijaky 
 nobody 
 niekaky  somebody, anybody
 niejaky 
 somebody, anybody
 vsekaky 
 everybody, whoever  vsejaky 
 everybody, whoever


zaimki względne w klauzulach podrzędnych

Istnieją dwa sposoby odniesienia czegoś z  klauzuli nadrzędnej do podrzędnej:Używając standardowego zaimka pytajnego (e.g. ktory, kaky, ...).  Ta metoda jest wybierana w sytuacji, gdy podrzędna klauzula dodaje lub wyjaśnia niektóre wciąż nie w pełni poznane pojęcia z głównego zdania.

Przykład:

Kto jest tamtoj človiek, ktory imaje zelene auto? = Kim jest tamten człowiek, który ma zielone auto? (Tutaj musimy zdefiniować tego nieznanego mężczyznę)
Ne hoču auto, v ktorem jest slaby motor. Nie chcę samochodu, w którym jest słaby silnik. (Tu musimy zdefiniować to nieznane auto.) 
Ne hoču auto, v kojem jest slaby motor. Nie chcę samochodu, w którym jest słaby silnik. (Tu musimy zdefiniować to nieznane auto.) 


  1. Używając specjalnego zaimka względnego iže Ta metoda jest wybierana w sytuacji,  gdy podrzędna klauzula dodaje nową cechę do pewnego już znanego pojęcia ze zdania głównego.
    Przykład:

    Otče naš, iže jesi na nebesah. = Ojcze nasz (W), który jesteś w niebie. (Tu jest dodana nowa cecha do znanego już Ojca.)

Zaimek względny iže w mianownikach wszystkich rodzajów i liczb (m., ż., n., lm.) ma postać iže, a w pozostałych przypadkach ma takie same formy jak zaimek on, ona, ono, oni z dodanym przyrostkiem -že.

 męski 
 żeński  nijaki  l. mnoga.
 mianownik  
 iže  iže  iže  iže
 dopełniacz  (n)jegože  (n)jejže  (n)jegože  (n)jihže
 celownik  (n)jemuže  (n)jejže  (n)jemuže  (n)jimže
 biernik  (n)jegože
 (n)juže  (n)ježe  (n)ježe
 wołacz  -
 -
 -
 -
 miejscownik  (n)jemže  (n)jejže  (n)jemže  (n)jihže
 narzędnik  (n)jimže  (n)jejže  (n)jimže  (n)jimiže

Przykłady:

Moj prijatel, jegože mlada žena tamo ide, jest bolestny. = Mój przyjaciel, którego żona tam idzie, jest chory.

Moj dom, v njemže žijut šest ljudi, jest maly.
= Mój dom, w którym mieszka sześć osób, jest mały
.


Na koniec trzeba zauważyć, że nie jest wielkim błędem używanie tylko zaimka pytajnego (ktory, ktora, ktore, ktori) we wszystkich sytuacjach.
Comments