Czasowniki są podstawą każdego języka. Nowosłowiańskie czasowniki mają (tak jak w języku polskim) trzy osoby, liczbę pojedynczą i mnogą (jest także liczba podwójna), tryb rozkazujący, imiesłowy, tryb warunkowy i trzy czasy: teraźniejszy, przeszły i przyszły) z możliwością zwiększenia ogólnej liczby czasów do sześciu. Z tej perspektywy, język nowosłowiański nie różni od każdego innego języka indoeuropejskiego. Język nowosłowiański jest bardziej podobny do języka greckiego lub języków romańskich niż np. do angielskiego. Na szczęście nie jest tak trudno nauczyć się systemu odmiany czasowników. Poza kilkoma wyjątkami. NS ma tylko dwie klasy czasowników. Istnieją dwa schematy odmiany (koniugacji): twarde i miękkie. Oznacza to, że wystarczy nauczyć się tych dwóch zestawów końcówek i stosować je do każdego czasownika.
wzór koniugacji twardej (-eš zakończenie czasowników w 2. lp.)
czas. pisati (pisać) - przykład bardziej miękkiego tematu w czasie teraźniejszym.
Końcówki (-u, -eš, -e, -eme, -ete, -ut) są takie same zarówno dla dłuższego jak i bardziej miękkiego tematu czasownika w czasie teraźniejszym. Proszę zauważyć, że współczesne zachodnie i południowe języki słowiańskie mają tendencję do skracania dłuższych form przez usunięcie sylaby -je- (e.g. diela-je-š→diela-š, diela-je-me→diela-me, ...). W języku nowosłowiańskim nie jest to jednak zalecane, ponieważ zjawisko to nie jest szeroko rozpowszechniona w ten sam sposób we wszystkich językach słowiańskich. Można jednak spotkać się z nim. Odmień te podane czasowniki:
wzór koniugacji miękkiej (-iš zakończenie czasowników w 2. lp.)
możliwy opcjonalny zestaw końcówek na tym samym przykładzie
Dobra wiadomość jest taka, że wszystkie czasowniki w tym miękkim wzorcu (-ju/-im, -iš, -i, -ime, -ite, -jut/-it) maja identyczne tematy dla czasu teraźniejszego i przeszłego. Ale w przeciwieństwie do twardego wzorca mogą być podporządkowane eufonii (c-ju→č-u, s-ju→š-u, z-ju→ž-u) w celu poprawy ostatecznej formy jak pokazano poniżej:
czas. prositi (prosić) - możliwy opcjonalny zestaw końcówek bez zastosowania eufonii
Istnieje pytanie, którą opcję (-ju/-im, ...) wybrać. Wschodnie języki słowiańskie (np. rosyjski) wolą zakończenie (-ju, -jut albo podobne), ale zachodnie i południowe języki słowiańskie wolą zakończenie (-im, -it albo podobne). Decyzja należy do Ciebie. Odmień te podane czasowniki:
czasowniki nieregularne byti = być, iti = iść, jasti = jeść Każdy język mówiony ma wiele wyjątków wśród czasowników. Sprowadziliśmy je do absolutnego minimum w języku nowosłowiańskim w celu utrzymania zrozumiałości dla Słowian. Dlatego mamy tylko trzy czasowniki nieregularne. Są to: byti (być), iti (iść) i jasti (jeść). Poznaliśmy już czasownik byti. Zapamiętaj go i nauczyć się dwóch następnych:
zauważ, że
przykłady Idete li autom? Czy jedziecie (lm.) samochodem (N)? Moj prijatel meso na jade, on jest vegetarian. Mój przyjaciel (m.) mięsa nie je, on jest wegetarianinem. Moja prijatelica meso na jade, ona jest vegetarianica. Moja przyjaciółka (ż.) mięsa nie je, ona jest wegetarianką. Jaku knigu čitaješ? Jaką książkę czytasz (lp.)? Prosim, kdie jest stanica autobusa? Proszę powiedzieć, gdzie jest przystanek autobusowy? Vidime veliky dom. Widzimy wielki dom. Koliko platim? Ile płacę? Ne možeš iti ot nas. Nie możesz odejść od nas. Idete li do kina? Czy idziecie (lm.) do kina? Da, ideme. Tak, idziemy Piješ li pivo? Czy pijesz (lp.) piwo? Ne, pivo ne piju. Nie, nie pije piwa. Hočete li niešto kupiti? Czy chcesz (lp.) coś kupić? Tutoj gospod vse plati. Ten pan płaci za wszystko. Prosime Vas, što tamo vidite? Powiedzcie, co tam widzicie (pl.)? Moj prijatel mnie ne hoče prodati svoje auto. Mój przyjaciel nie chce mi sprzedać swojego samochodu. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
lekcje >